EKMUD’un yayınladığı basın açıklamasında “Antimikrobiyal direnç (AMD), enfeksiyona neden olan mikroorganizmaların, daha önce etkili olan antimikrobiyal ilaçlara artık yanıt vermediğinde ortaya çıkar. Bu durumda bakteriler, virüsler, mantarlar ve parazitler ile oluşan enfeksiyonların tedavisini zorlaştırır, ciddi hastalık ve ölüm riskini artırır.
Antibiyotiklerin keşfi enfeksiyon hastalıklarına bağlı ölümleri azaltarak, toplumsal ve sosyal hayatımızda önemli değişimlere neden olmuştur. Antibiyotikler, enfeksiyon hastalıklarında modern tıbbın yapı taşı olarak görev yapmıştır. Enfeksiyon hastalıklarından ölümlerin azaltılmasında mikrobiyoloji alanındaki gelişmeler, aşıların geliştirilmesi, kitlesel aşılamalar, temiz su ve gıdaya erişim de önemli katkı sağlamıştır.
Ancak, zamanla antibiyotiklerin insan ve hayvan sağlığında bilinçsiz ve aşırı kullanımı ve enfeksiyon kontrol önlemlerinin yetersiz uygulanması gibi nedenler antibiyotik direncinin ortaya çıkmasını ve yayılmasını artırmıştır.
Dirençli mikroorganizmaların neden olduğu hastalıklar toplumda sık görülen enfeksiyon hastalıklarında, özellikle yoğun bakım ortamında ve bağışıklık sistemi zayıflamış hastalarda ciddi bir sağlık tehdidi oluşturmaktadır. Ayrıca, direnç nedeniyle organ nakli, kanser tedavisi, diyabet yönetimi ve büyük cerrahi operasyonlar gibi hayat kurtaran tıbbi müdahaleler de yüksek riskli hale gelmektedir.
Sonuçta antimikrobiyal direnç, sadece bu günü değil geleceği de ilgilendiren en ciddi küresel sağlık sorunlarından birisi haline gelmiştir. Günümüzde dirençli mikroorganizmaların neden olduğu enfeksiyonların hızla küresel düzeyde yayılması endişe vericidir. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, her yıl dünya çapında 700.000 kişi ilaca dirençli bakterilerle enfeksiyon sonucu ölmekte ve 2050 yılında antimikrobiyal direnç nedeniyle 10 milyon kişinin hayatını kaybedeceği tahmin edilmektedir.
Diğer taraftan, 2000’li yıllardan itibaren hiç yeni bir antibiyotik sınıfı keşfedilmemiştir. Yeni tanıtılan antibiyotikler, bilinen eski antibiyotik sınıflarının kimyasal varyasyonları veya yıllar önce keşfedilmiş antibiyotiklerin yeni kullanımlarıdır. Bununla birlikte, dirençli mikroorganizmalar zamanla geliştirdikleri direnç mekanizmalarını/genlerini çevresindeki mikroorganizmalara ve yeni nesillere aktarma yeteneğini kazanmışlardır. Günümüzde uluslararası seyahat sıklığındaki artış ile birlikte, dirençli mikroorganizmalar ilk ortaya çıktığı ülkelerle sınırlı kalmayıp tüm dünyaya yayılmaktadır. Örneğin 2010 yılında Hindistan’da ortaya çıkan NDM-1 direnç geni taşıyan bakteriler kısa sürede tüm dünyaya yayılmış ve küresel bir sorun haline gelmiştir. Bu nedenle, tüm ülkelerin antimikrobiyal direnci önleme konusunda birlikte hareket etmesi gereklidir. Tüm ülkelerin Dünya Sağlık Örgütü’nün “AMD Küresel Eylem Planı” çerçevesinde belirlenen tedbirlere uyumu arttırmaya yönelik düzenlemeler yapması önemlidir.
Dirençli mikroorganizmalar ve direnç genleri sürekli olarak insan-hayvan-çevre ekosistem döngüsünde yer almaktadır. Tek sağlık yaklaşımı, insanlar, hayvanlar ve çevre arasında dirençli patojenlerin ortaya çıkmasını ve yayılmasını etkili bir şekilde önlemek için kritik öneme sahiptir. Bu nedenle Dünya Sağlık Örgütü (WHO), BM Gıda ve Tarım Teşkilatı (FAO), Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı (OIE) ve BM Çevre Programı (UNEP) dörtlü ortaklık oluşturarak birlikte hareket etmektedirler.
2015'ten beri her yıl 18-24 Kasım tarihlerinde düzenlenen “Dünya Antimikrobiyal Farkındalık Haftası (WAAW)” dünya çapında antimikrobiyal direnç konusundaki farkındalığı arttırmayı hedeflemektedir.
Bu haftada yapılacak etkinlikler ile toplum, sağlık çalışanları, çiftçiler, hayvan sağlığı uzmanları ve politika yapıcılar arasında direncin yayılmasını önlemeye yönelik iyi uygulamaları teşvik etmek amaçlanmaktadır. 2022 yılının teması “Antimikrobiyal direnci birlikte önlemek” olarak belirlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü tüm sektörleri, tek sağlık yaklaşımıyla birlikte çalışarak antimikrobiyallerin akılcı kullanımını teşvik etmeye ve AMD’i önleyici tedbirleri güçlendirmeye çağırmaktadır.
Ülkemiz, hem antibiyotik tüketiminde hem de antimikrobiyal dirençte Avrupa bölgesinde en yüksek yüzdelere sahip ülkeler arasında olup, AMD ile mücadele çalışmaları oldukça önem arz etmektedir. Direnç ile mücadelede toplumun her kesimine görevler düşmekte olup, hepimiz üzerimize düşenleri yapmalıyız.
AMD ile mücadele için yapılması gerekenler:
- İnsanlarda ve hayvanlarda antimikrobiyallerin akılcı kullanımının sağlanması; Bu çerçevede;
- Antibiyotikleri sadece bakteriyel enfeksiyonların tedavisi için
- Ne kısa, ne de uzun, yeterli sürede kullanmalıyız
- Enfeksiyonların ve etkenlerinin doğru tanımlanması için laboratuvarı daha etkin kullanmalıyız
- Enfeksiyon kontrol önlemlerinin (El hijyeni, tarama, izolasyon vb.) etkin uygulanması
- Antimikrobiyal yönetim programları uygulanması
- Etkili iletişim, eğitim ve öğretim yoluyla AMD ve akılcı antimikrobiyal kullanımı konusunda farkındalığın artırılması
- Sürveyans ve araştırma yoluyla bilgi ve kanıt tabanının güçlendirilmesi
- Hızlı tanı ve direnç tespiti için laboratuvar alt yapısının güçlendirilmesi ve yeni tanı yöntemleri geliştirilmesi
- Laboratuvarlardan antimikrobiyal duyarlılığı ile ilgili kısıtlı bildirim yapılması
- Etkili bağışıklama programları uygulanması
- Hayvanlarda ve tarımda büyüme destekleyicileri olarak antimikrobiyal kullanımının önlenmesi/kısıtlanması
- Güvenli gıda üretiminin sağlanması
- Temiz suya, sanitasyona, hijyene erişimin sağlanması
- Tıp, Diş Hekimliği, Veteriner ve Ziraat Fakülteleri başta olmak üzere, bu alanlardaki meslek/meslek yüksekokulu eğitim programlarında antimikrobiyal direnç ve antimikrobiyallerin doğru kullanılması ile ilgili eğitimlerin müfredatlara eklenmesi
Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanlık Derneği (EKMUD) olarak; insan, hayvan, bitki ve çevre odaklı “TEK SAĞLIK” konsepti anlayışıyla, antimikrobiyal direncin önüne geçmek ile ilgili tedbirleri almaya devam etmek kararlılığındayız. Halkımız, sağlık çalışanlarımız ve karar alıcılar başta olmak üzere, DSÖ, meslek odaları, uzmanlık dernekleri gibi ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla iş birliği içerisinde farkındalığın artırılması ve direncin önlenmesine yönelik stratejilerin hayata geçirilmesi temel hedefimizdir.
Antimikrobiyal direncin farkında ol!
Gelecek nesiller için antimikrobiyal ilaçları koru!” ifadeleri yer aldı.
